Als Algemeen Directeur Nico van Meeteren van Health~Holland (Topsector Life Sciences & Health) vertelt over het belang van preventie en de rol van Kansrijke Start in de centrale VWS-missie naar meer gezonde levensjaren voor iedereen, gaat hij sneller praten. ‘Wij moeten preventie niet meer verkopen als een kapotte stofzuiger langs de deuren, want preventie is enorm succesvol. Kansrijke start is een van de bewijzen daarvan.’
Afgelopen maand sprak Bea Kalter namens de afdeling communicatie van het Erasmus MC met Nico van Meeteren. Health~Holland is een belangrijke samenwerkingspartner van het publiek-private partnerschap Kansrijke Start. De organisatie stimuleert, faciliteert en financiert vanuit het Ministerie van Economische Zaken verschillende publiek-private partnerschappen (PPP’s) zoals Kansrijke Start. De centrale missie van het maatschappelijk thema Gezondheid & Zorg is: ‘In 2040 leven alle mensen in Nederland tenminste vijf jaar langer in goede gezondheid en zijn de gezondheidsverschillen tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen met 30% afgenomen.’ Samen met vele partners streeft Health~Holland ernaar dit te bereiken.
‘Het is essentieel om gezinnen in een lagere sociaaleconomische positie (SEP) te ondersteunen’, vindt Van Meeteren. De urgentie is hoog want er is de komende jaren steeds meer zorg nodig, terwijl er steeds minder mensen beschikbaar zijn om aan deze stijgende zorgvraag te voldoen. ‘Kennisinstellingen en het innovatieve bedrijfsleven moeten snel contact leggen met samenleving en beter luisteren naar wat mensen nodig hebben om gezonder te worden en te blijven. Zij moeten de participatieladder omkeren: hoeveel doen zij aan de problemen van mensen met een lage sociaaleconomische positie in hún leefomgeving? Het is echt aan hen om zich “in the box” te begeven, dáár waar de problemen zich voordoen en om dáár met hen nieuwe producten en diensten te ontwikkelen en valideren.’
Levensloopgeneeskunde
Het publiek-private partnerschap (PPP) Kansrijke start ziet van Meeteren als hét voorbeeld van die omkering en tegelijkertijd als een ideale invulling van wat bekend geraakt is als ‘levensloopgeneeskunde’. ‘Jullie zijn nauw betrokkenen bij gezondheid en zorg ten tijde van de start van het leven én begeven jullie in de leefomgeving van de kwetsbare (aanstaande) ouders. Vanuit Rotterdam vormt het nationale strategische PPP Kansrijke start het episch centrum van de kennis en kunde over een kansrijk mensenleven en de hierbij benodigde innovatieve producten en diensten. Het is fantastisch dat het Erasmus MC en Hogeschool Rotterdam als belangrijke initiatiefnemers hierbij de leiding hebben genomen. Als ik kijk naar Kansrijke Start maken jullie je dienstbaar door alles op alles te zetten om alle kennis en innovaties samen met die gezinnen in hún leefomgeving te ontwikkelen en te valideren. Dat vergroot de kans voor hun kinderen op een beter toekomstperspectief. Zo dragen jullie PPP-partners bij aan het verkleinen van de sociale ongelijkheid. Juist dat samendoen mét die mensen in hún context is essentieel.’
Daarbij moeten we daad bij het woord voegen; van alleen praten wordt de Nederlandse jeugd niet gezonder. Van Meeteren signaleert en waardeert de concrete stappen die PPP Kansrijke Start zet om jonge (aanstaande) ouders en zwangere vrouwen praktisch te ondersteunen. Een voorbeeld van ondersteuning is PregnaDigit, geleid door het Universitair Medisch Centrum Utrecht, waarbij mensen thuis zelf de conditie van de zwangere vrouw en het ongeboren kind kunnen monitoren. Nog een voorbeeld is het NWO KIC programma ‘Our Smart Family Buddy’, waarbij een digitale oplossing wordt ontwikkeld voor jonge gezinnen in kwetsbare omstandigheden gericht op het bevorderen van gezonde voedingsgewoonten en een betere mentale gezondheid. De Buddy richt zicht met name op interactie met de leefomgeving en het stimuleren van sociale netwerken voor deze doelgroep.
Al langer bestaande, Rotterdamse initiatieven zijn Mama’s Garden en Daddy’s Place. Dit zijn communities speciaal gericht op het ondersteunen en verbinden van (aanstaande) ouders in Rotterdam die bovendien fungeren als interactieve leer-werk-innoveerplek voor studenten van mbo, hbo en universiteit. In deze communities wordt er samengewerkt met burgers, partners in onderwijs, lokale overheid, zorg, sociaal domein en welzijn. Deze communities zijn daarom al langer erkend als leergemeenschap door Health~Holland en won vorig jaar ook de ‘Impuls Verschilmakers Kansrijke Start’.
Positieve jaloezie
Het is ook niet voor niets dat PPP Kansrijke Start meerdere malen wordt genoemd in de Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Gezondheid & Zorg 2024- 2027. Juist in deze tijd is het van groot belang dat mensen met een kwetsbare sociaaleconomische positie een beter toekomstperspectief krijgen. ‘Na de publicatie van het coalitiehoofdlijnenakkoord en de doorrekening van het CBS van bijvoorbeeld de geleidelijke afschaffing van het eigen risico, zie je dat mensen met lagere inkomens het risico lopen de grootste negatieve gevolgen ervan te krijgen. Deze groep loopt sowieso al de grootste gezondheidsrisico’s op alle fronten, zoals bijvoorbeeld door slechtere woningen met schimmel,’ aldus Van Meeteren.
Mede daarom hamert hij op preventie; niet alleen in de vorm van voorlichting aan mensen maar ook in een verbetering van de leefomgeving. ‘Kijk naar de wijken waar veel mensen met lagere inkomens wonen; de luchtkwaliteit is er vaak slecht waardoor de kans op longaandoeningen als astma toenemen. Als je de luchtkwaliteit permanent verbetert, heb je er zo drie maanden levensverwachting bij. Er is nog heel veel te winnen met preventie. Om zulke preventieve oplossingen duurzaam te maken heb je bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid nodig. Dat komt terug bij Kansrijke Start; het is iets waar je met een soort positieve jaloezie naar kijkt. Die hele gedachtegang van verbinding, daadkracht en ‘in the box’ innoveren en valideren zien we graag terug in alle publiek-private partnerschappen.’
Omslag in het denken
Een duurzame verbinding kan alleen totstandkomen in langdurige samenwerkingsvormen, vindt Van Meeteren. ‘Ga nou niet op safari naar die buurten en wijken, maar verbind je daar langdurig aan en help daar de problemen oplossen. De wetenschap moet ook een omslag maken in het denken en handelen. We hebben niet zo zeer nog meer PhD’s nodig, we moeten hands-on handelen. En die overvloed aan congressen en symposia, ‘out of the box’, daar moeten we echt andere werkvormen voor gaan vinden. De wetenschap en het bedrijfsleven worden goed gesubsidieerd voor onderzoek en innovatie, maar moeten nu echt snel meer gaan leveren. De urgentie was veertig jaar geleden al hoog bij gezinnen met een lagere sociaaleconomische positie en wij hebben daar collectief te weinig verandering in aangebracht. Niet iedere lector moet zijn eigen app bouwen; dat moeten we gezamenlijk doen. Er zijn honderdduizenden apps, maar te weinig daarvan bereiken daadwerkelijk de markt en maken echt het verschil voor de mensen.’
Het publiek-privaat partnerschap Kansrijke Start vindt Van Meeteren een voorbeeld van hoe het wél moet, en hij noemt het zelfs ‘een schoolvoorbeeld van hoe je sociale en economische impact creëert.’ Als het gaat over de kloof tussen hoge en lage SEP, vraagt hij zich hardop af of we niet meer moeten kijken hoe we kunnen voorkomen dat de verschillen niet nog groter worden. ‘Weer dat woord: preventie. Logisch ook: ‘We moeten bij het begin beginnen. Kansrijke Start doet dat.’
